-เราแสวงหาความสุขหรือความหมายที่จะมีชีวิต?-

สองสามทศวรรษที่ผ่านมา วงการจิตวิทยาถูกครอบงำด้วยคำว่า 'ความสุข' มีงานวิจัยและหนังสือเกี่ยวกับเรื่องจำนวนมาก ผู้คนก็ดูจะสนใจว่าจะมีความสุขได้อย่างไร และเวลานี้หนังสือแนะนำวิธีการมีความสุขก็กลับมาบูมอีกครั้ง

แต่หนังสือเล่มนี้พยายามโต้เถียงและเสนอความคิดที่ต่างออกไปว่า สำหรับชีวิตแล้ว ความสุขอาจไม่ใช่เป้าหมายที่สำคัญที่สุด

แถมยังตั้งชื่อหนังสือไว้อย่างแดกดันว่า การค้นหาการเติมเต็มในโลกที่หมกมุ่นกับความสุข

ผู้เขียนถอยกลับไปยังแนวคิดกรีกคลาสสิกว่าด้วยความสุขแบบฮีโดเนีย ที่มุ่งไปที่ความสุขทางผัสสะ กับยูไดโมเนีย ความสุขที่เกิดจากการใช้ชีวิตที่มีความหมาย จนถึงความคิดของเจอเรมี เบนแธม ที่เชื่อว่ามนุษย์ถูกผลักดันด้วยนายเหนือหัว 2 คน ความพึงพอใจและความเจ็บปวด

จากนั้นก็นำไปสู่ประเด็นที่ว่า เอาเข้าจริงๆ แล้ว สิ่งที่มนุษย์ใฝ่หาอาจไม่ใช่ความสุข ซึ่งมีลักษณะขัดแย้งอันชวนวิงเวียน เพราะยิ่งหา มันยิ่งหาย แต่มนุษย์ต้องการดำรงอยู่อย่างมีความหมายต่างหาก และดูจะเป็นสิ่งที่ตรงข้ามกับความสุข คือมันไม่ได้หนีหายเมื่อเราพยายามค้นหามัน

หนังสือสรุปจากงานวิจัยจำนวนมากว่า สิ่งที่ทำให้ชีวิตมีความหมายมีองค์ประกอบ 4 อย่างคือ ความผูกพัน จุดมุ่งหมาย การเล่าเรื่อง และการข้ามพ้นตัวตน ชีวิตที่มีความหมายอาจไม่ได้ทำให้มีความสุขก็ได้ แต่มันทำให้มีพลังที่จะขับเคลื่อนชีวิต โดยเฉพาะเพื่อสิ่งที่ยิ่งใหญ่กว่าตน ในที่นี้หมายถึงเพื่อนมนุษย์ สังคม สิ่งแวดล้อม เป็นต้น

จุดเด่นประการหนึ่งของหนังสือเล่มนี้คือมันไม่ได้ชวนคนเข้าลัทธิหรือพยายามอ้างอิงกับศาสนา ความหมายของชีวิตไปพ้นเรื่องศาสนา

ความป่วยไข้ทำให้สนใจหนังสือเล่มนี้ อ่านจบก็ค่อนข้างเห็นด้วย ซึ่งในสภาวะเช่นที่เป็นอยู่ มันคือสงครามที่ห่ำหั่นกันอยู่ภายใน ระหว่างพลังงานและความหมายในการมีชีวิตที่ถูกกัดกินลงไปทุกขณะกับความพยายามฟื้นฟู ค้นหา และสร้างมันกลับคืนมา

ความสุขและความหมายที่จะมีชีวิตอาจยังมีนิยามที่คลุมเครือ บอกได้ยากทั้งในฐานะบุคคล จิตวิทยา สังคมวิทยา มานุษยวิทยา หรือวิทยาศาสตร์ และด้วยกระแสของสังคม ความสุขค่อนข้างเสาะหาได้ง่ายดายกว่าความหมาย แน่นอน มันไม่ใช่เรื่องผิดบาปที่มนุษย์จะไขว่คว่าความสุข

แล้วตัวผมล่ะ ดังที่เขียนไปก่อนนี้ ผมค่อนมาทางความหมายของการมีชีวิต ทำไม? เพราะระหว่างที่อาการยังเพียบแปร้ เพิ่งเริ่มกินยาไม่นาน ผมทำงานแบบไปวันๆ ทำงานเพื่อเงินเลี้ยงปากท้อง แต่ไม่รู้สึกรู้สาอะไรกับงานเหมือนในอดีต ทั้งที่ตระหนักว่างานที่ทำนั้นมีคุณค่า คุณค่าไม่ได้หายไปหรอก สิ่งที่หายไปคือการมองเห็นคุณค่าในตัวเอง และนั่นแหละที่ทำให้มองไม่เห็นความหมายของการทำงานหรือแม้กระทั่งชีวิต

ผมจึงเฝ้าเพียรพยายามค้นหาความหมายนั้นกลับคืนมา ซึ่งก็สำเร็จบ้าง ล้มเหลวบ้างตามประสา เพราะผมมีความเชื่อ (ซึ่งอาจจะผิด) ว่า ความหมายนำไปสู่ความสุข ไม่ใช่ในทางตรงกันข้าม

ถือว่าเป็นหนังสือแนวจิตวิทยาที่น่าสนใจเล่มหนึ่ง ไม่ใช่ How to นะครับ